Tłumaczki wychodzą z cienia. „Wyszukaj Klasyka” o Wandzie Kragen (1893-1982) wybitnej tłumaczce literatury niemieckojęzycznej

Pisarka, felietonistka, podróżniczka, ale przede wszystkim tłumaczka – Wanda Kragen będzie bohaterką kolejnego spotkania z cyklu „Wyszukaj Klasyka”, w którym przypominamy nieprzeciętne sylwetki uczestniczek i uczestników życia literackiego Krakowa XIX i XX wieku. O tej ciekawej, tajemniczej, mało znanej osobie, której zawdzięczamy polskie przekłady dzieł Musila, Weiskopfa, Zweiga czy Galsworthy’ego opowie translatolog i bibliotekoznawca Markus Eberharter. Rozmowę poprowadzi Marcin Wilk.

Wanda Kragen urodziła się 19 marca 1893 roku w Krakowie. Nie wiele wiadomo o domu rodzinnym, wychowaniu i czasach szkolnych przyszłej tłumaczki. Na Uniwersytecie Jagiellońskim ukończyła studia w zakresie nauk przyrodniczych. Pierwsze udokumentowane prace okołoliterackie Wandy Kragen przypadają na lata 1929-1934, kiedy to była stałą współpracowniczką „Nowego Dziennika”. W tym periodyku, pod redakcją Ignacego Schwarzbarta, publikowała recenzje literackie i teatralne.

W 1929 roku Wanda Kragen zadebiutowała tomem wierszy „Poza rzeczywistością”. Na tym jednak jej znana twórczość poetycka się kończy. Ponadto, przed wybuchem II wojny światowej, wydała jeszcze powieść „Pamiętnik Marii” (1932) oraz książkę reporterską „Dymy nad Azją” (1934). Na tym książkowy dorobek pisarski się kończy.

Niemal równolegle z tomem wierszy i poezją zaczęła pracę translatorską. W 1930 roku wychodzą trzy pozycje w tłumaczeniu Wandy Kragen: „Armia za drutem kolczastym” E.E. Dwingera, „Troje oczu” M. Leblanca oraz „W szponach meduzy” G. Leroux. Szybko w dorobku tłumaczki pojawiają się dzieła o znaczącej objętości, jak sagi Sigrid Undset czy Johna Galsworthy’ego. Uznanie przed wojną zyskuje dzięki przekładowi „Spowiedzi Chinki” noblistki Pearl Buck, czy znanego niemal wszystkim dzieła „Doktor Dolittle i jego zwierzęta” Hugha Loftinga.

Okres wojny i okupacji niemieckiej Kragen spędziła w Warszawie. W II poł. lat 40. XX wieku wróciła do Krakowa. Publikowała felietony w „Przekroju”, „Dzienniku Polskim”, „Życiu Literackim” czy „Tygodniku Powszechnym” oraz kontynuowała pracę translatorską. Spod pióra Wandy Kragen polski czytelnik otrzymał m.in. „Pasję życia” Irvinga Stone’a czy „Stulecie detektywów” Jürgena Thorwalda, a także, trudne nawet w języku oryginalnym, dzieła Musila, Weiskopfa czy Zweiga. Pełnego dorobku tłumaczeniowego Wandy Kragen nie sposób tu wymienić.

W 1976 roku uhonorowana została nagrodą polskiego PENClubu, w 1978 roku natomiast sama ufundowała corocznie przyznawaną nagrodę za wybitne tłumaczenie z języka francuskiego, angielskiego lub niemieckiego.
Wanda Kragen zmarła w Krakowie 27 lutego 1982 roku. Pochowano ją na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie.

O tym i o wszystkim, co ważne w życiu i twórczości Wandy Kragen posłuchać będzie można 19 października 2022 roku, o godz. 18.00 w Pałacu Potockich przy Rynku Głównym 20. Bezpłatne wejściówki na widownię do pobrania za pośrednictwem strony http://kbfbilety.krakow.pl.

Celem cyklu „Wyszukaj Klasyka” – realizowanego od 2020 roku w ramach programu Kraków Miasto Literatury UNESCO – jest przypominanie wybitnych, nietuzinkowych, nierzadko genialnych autorów/autorek, tłumaczy/tłumaczek, ilustratorów/ilustratorek i wyjątkowych postaci kultury związanych z Krakowem XIX i XX wieku.

W pierwszej edycji projektu w 2020 roku dyskutowaliśmy m.in. o twórczości Ludwika Jerzego Kerna, Dagny Juel Przybyszewskiej, Romana Ingardena, Anieli Gruszeckiej, Zygmunta Nowakowskiego, Ewy Szelburg-Zarembiny, Anny Świrszczyńskiej i Henryka Voglera. W 2021 roku bohaterami i bohaterkami cyklu byli: Jalu Kurek, Stanisław Czycz, Kazimiera Treterowa, Jadwiga Beaupré, Tadeusz Boy-Żeleński, Antonina Domańska, Henryk Markiewicz, Kazimiera Bujwidowa. W 2022 po przypomnieniu postaci Andrzeja Bursy, Olgi Boznańskiej, Marii Dulębianki, Stanisława Pagaczewskiego, Jerzego Pilcha, Wandy Kragen porozmawiamy jeszcze o Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej (1891–1945) i Witoldzie Zechenterze (1904–1978).

Organizatorem cyklu „Wyszukaj Klasyka” jest KBF – instytucja kultury Miasta Krakowa, operator programu Kraków Miasto Literatury UNESCO i współgospodarz Pałacu Potockich przy Rynku Głównym 20. Partnerem projektu jest Narodowe Archiwum Cyfrowe.

Cykl „Wyszukaj Klasyka” to projekt dofinansowany ze środków Ministra Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu pochodzących z Funduszu Promocji Kultury.